J’ai toujours eu beaucoup d’admiration pour le travail de Francis Alÿs, né en 1959 à Anvers et installé depuis longtemps à Mexico City. Le projet The Nature of the Game avait déjà été montré dans une première mouture à Kanal, puis à la dernière biennale de Venise où il a connu beaucoup de succès. Certains diront que des jeux d’enfants n’ont pas la force de ses films iconiques comme celui ou la peinture verte s’écoule le long du première tracé de la frontière d’Israël . C’est mal connaître Francis Alÿs qui explore par le monde comment les enfants se forgent par leurs jeux un échappatoire au mode réel. Et cet échappatoire est fascinant, car avec deux fois rien, quelques règles/codes et beaucoup d’imagination les enfants se créent un monde à eux : un jeu avec un pneu dans les terrils d’une mine de lithium en République démocratique du Congo, des gamins qui inventent une chasse aux espions russes en Ukraine, des cerfs-volants à Kaboul qui sont maintenant interdits … voilà pour le politique ! Et surtout, il y a la dimension universelle du jeu, de l’enfance qui invente et réinvente un monde secret, des codes inaccessibles aux adultes, du sérieux dans le respect des protocoles et surtout les rires qui nous viennent de partout dans le monde et ravivent des souvenirs d’un temps perdu pour nous ‘adultes’. Wiels projette une vingtaine de films dans une grande salle qui avec son brouhaha nous ramène au temps de la récré. 

Dans une salle adjacente il y a une œuvre poétique dans un tout autre registre : dans une ville médiévale arménienne ( aujourd’hui en Turquie) totalement en ruines, les habitants font revivre les esprits avec des appeaux.

Tous les films de Francis Alÿs sont disponibles sur son site : la grotte d’Ali Baba !

Wiels écrit :

Suite à sa présentation pour la participation flamande au pavillon belge de la 59e Biennale de Venise 2022, Alÿs présente une nouvelle version de l’exposition The Nature of the Game, douze ans après sa rétrospective mémorable au WIELS, qui a fait découvrir au public belge toute l’étendue de son œuvre.

À partir de 1999, Francis Alÿs a documenté des enfants jouant dans des lieux publics au cours de ses voyages. Pour la Biennale de Venise, il a présenté une grande série de jeux filmés pendant la pandémie, entre autres en République Démocratique du Congo, en Belgique, à Hong Kong, au Mexique, en Suisse, … en dialogue avec un groupe de ses peintures de petit format. Pour WIELS, il termine quelques nouveaux films, dont des jeux d’enfants qu’il a récemment vus en Ukraine, et les confronte avec l’installation cinématographique The Silence of Ani (2015), où des enfants jouent à cache-cache dans les ruines d’une antique cité Arménienne située aux confins de la Turquie actuelle. Avec des appeaux, les enfants appellent les oiseaux et pour un instant créent l’illusion que la ville revient à la vie.

« Alors que les adultes sont plus enclins à utiliser la parole pour traiter leurs expériences – alors que les adultes parlent -, les enfants jouent pour assimiler les réalités qu’ils rencontrent. Leurs jeux imitent, se moquent ou défient les règles de la société adulte qui les entoure. L’acte de jouer peut également les aider à faire face à des expériences traumatisantes telles que celles de la guerre en créant un simulacre du réel et en transformant les circonstances dramatiques qui les entourent en un monde plus fictif et ludique. Mais ce qui est magique dans un jeu d’enfant, c’est qu’il n’a pas de secret, ‘c’est tout ce qu’il y a’. Adulte, nous devons rester fidèle à l’enfant que nous avons été ; nous souvenir et faire confiance à ce moment, le plus précieux de notre existence.’. »

Francis Alÿs

Jouer est un besoin fondamental de l’être humain, comme manger et dormir. Pendant l’enfance, nous l’apprenons instinctivement ou en imitant les autres. Le jeu doit être considéré comme une relation créative des enfants avec leur univers, activité qui peut parfois dissimuler une dimension sociopolitique. Comme les interactions sociales se déroulent de plus en plus en ligne dans un monde virtuel, Alÿs capture ce moment de profonde transition que vit notre société et rassemble une mémoire des jeux d’enfant avant qu’ils ne disparaissent. Si certains d’entre eux se rattachent à la tradition d’une région spécifique, d’autres sont plus universels, et nombre de ces jeux se retrouvent d’ailleurs dans le tableau du 16e siècle Jeux d’enfants de Bruegel, une œuvre qui a fortement impressionné Alÿs quand, à un âge précoce, il l’a vue pour la première fois.

Dans l’œuvre d’Alÿs, observer et documenter le comportement humain dans l’environnement urbain est la constante principale. Ses films enregistrent tant les traditions culturelles que les actions spontanées et sans contrainte des enfants, dans la rue comme dans les zones de conflit et des turbulences de la vie moderne. Les jeux d’enfants ont acquis une place centrale dans la pratique d’Alÿs, lui permettant de capturer la culture et les modes de vie des gens, parfois même dans des endroits où ils semblent le moins susceptibles de se manifester.

10 €

Ouvert du mardi au dimanche 
11:00 – 18:00

Ik heb altijd veel bewondering gehad voor het werk van Francis Alÿs, geboren in 1959 in Antwerpen en sedert lange tijd woonachtig in Mexico-Stad. Het project Nature of the Game was al in een eerste versie te zien in Kanal en vervolgens op de laatste Biënnale van Venetië, waar het zeer succesvol was. Sommigen zullen zeggen dat kinderspelletjes niet de kracht hebben van zijn iconische films, zoals die waarin hij groene verf langs de Israëlische grens uit een emmer laat lekken. Dit is Francis Alÿs niet kennen want het gaat om een wereldwijd project waarin de kunstenaar  tracht te begrijpen hoe kinderen ontsnappen aan de (harde) realiteit van de wereld via hun spelen. En het resultaat is fascinerend, want met vrijwel niets, een paar codes en veel fantasie creëren kinderen een eigen wereld: een spel met een autoband op de afvalhopen  van een lithiummijn in de Democratische Republiek Congo, kinderen die een jacht op Russische spionnen in Oekraïne naspelen, vliegeren in Kaboel (dat nu verboden is… )tot zover de politieke dimensie! En bovenal is er de universele dimensie van het spel, van de kindertijd die een parallelle wereld bedenkt en opnieuw uitvindt, codes die ontoegankelijk zijn voor volwassenen, de ernst in het respecteren van protocollen van het spel en vooral de vreugde en de lachende gezichten van over de hele wereld en die herinneringen oproepen aan een verloren tijd voor ons ‘volwassenen’. Wiels vertoont een twintigtal films in een grote zaal die ons met zijn geroezemoes terugvoert naar de ‘speeltijd ‘.

In een aangrenzende kamer hangt een poëtisch werk, maar in een heel ander register: in een middeleeuwse Armeense stad (tegenwoordig in Turkije) die volledig in puin ligt, brengen de inwoners de geesten nieuw leven in met oproepen.

U kan alle werken van de kunstenaar bezichtigen op zijn website: een echte wunderkamer!

Wiels schrijft:

Na zijn presentatie voor de Vlaamse inzending voor het Belgische Paviljoen van de Biënnale van Venetië 2022 presenteert Alÿs deze nieuwe, meer uitgebreide opstelling van The Nature of the Game, twaalf jaar na de kunstenaars memorabele overzichtstentoonstelling in WIELS die het Belgische publiek liet kennismaken met de volledige reikwijdte van zijn werk.

Sinds 1999 documenteert Francis Alÿs tijdens zijn vele reizen spelende kinderen op openbare plaatsen. Voor de Biënnale van Venetië presenteerde Alÿs een grote reeks kinderspelen die hij tijdens de pandemie maakte in de Democratische Republiek Congo, België, Hongkong, Mexico en Zwitserland, in dialoog met een reeks van discrete schilderijen op klein formaat. Voor WIELS werkt hij enkele nieuwe films af, waaronder kinderspelen die hij recent zag in Oekraïne. Hij confronteert ze met de filminstallatieThe Silence of Ani (2015), waarin kinderen verstoppertje spelen in de ruïnes van een oude Armeense stad aan de rand van het huidige Turkije. Met behulp van vogelgeluiden wekken de kinderen de illusie dat de stad weer tot leven komt.

“Terwijl volwassenen spraak gebruiken om ervaringen te verwerken – terwijl volwassenen spreken -, spelen kinderen om de realiteit die ze tegenkomen te assimileren. Hun spelletjes imiteren, bespotten of tarten de regels van de volwassen maatschappij die hen omringt. Spelen kan hen ook helpen omgaan met traumatische ervaringen zoals oorlogservaringen door een simulacrum van het echte te creëren en de dramatische omstandigheden om hen heen om te zetten in een meer fictieve, ludieke wereld. Maar het magische aan een kinderspel is dat het geen geheimen heeft, “het is alles wat er is”. Wij als volwassenen zouden trouw moeten blijven aan het kind dat we ooit waren; onthoud en vertrouw dat moment, het meest kostbare van ons bestaan.”

Francis Alÿs

Spelen is een menselijke basisbehoefte, net zoals eten en slapen. Als kind leren we het instinctief of door imitatie van anderen aan. Het spel moet worden gezien als een creatieve relatie tussen kinderen en hun wereld, een activiteit die soms een sociaal-politieke dimensie kan verbergen. Aangezien sociale interactie zich echter meer en meer online in een virtuele wereld afspeelt, is Alÿs erop uit om dit moment van diepgaande transitie in onze maatschappij vast te leggen en verzamelt hij herinneringen aan kinderspelletjes voor ze verdwijnen. Hoewel een aantal van de spelletjes in verband staan met de traditie van een specifiek gebied, zijn er verschillende die meer universeel voorkomen. Veel van deze spelen zijn afgebeeld op het 16de-eeuwse schilderij Kinderspelen van Bruegel, een kunstwerk dat een grote indruk op Alÿs maakte toen hij het als kind voor het eerst zag.

Menselijk gedrag in de stedelijke omgeving observeren en documenteren is de constante in het werk van Alÿs. Zijn films leggen zowel culturele tradities vast als de spontane en ongedwongen handelingen van kinderen, op straat, in conflictzones en in de turbulentie van het moderne leven. De kinderspelen hebben een centrale plaats verworven in Alÿs’ praktijk, omdat ze hem in staat stellen de cultuur en de patronen volgens welke mensen leven vast te leggen, soms zelfs op plaatsen waar ze het minst waarschijnlijk lijken voor te komen. 

WIELS, Hedendaagse Kunstencentrum
Van Volxemlaan 354
1190 Brussel

10€

Dinsdag – zondag: 11:00-18:00