J’adore les films d’Agnès Varda (Cléo de 5 à 7, les plages d’Agnès…), mais l’expo au Musée d’Ixelles ne m’a pas tout à fait convaincu. Trop d’émotion, de regards attendris sur les lieux de son enfance, de tiroirs, de paravents… et surtout pas assez de cinéma. C’est quand même un monument, la grand-mère de la nouvelle vague. On peut sourire de la Patatutopie qui a certes g

imageJ’adore les films d’Agnès Varda (Cléo de 5 à 7, les plages d’Agnès…), mais l’expo au Musée d’Ixelles ne m’a pas tout à fait convaincu. Trop d’émotion, de regards attendris sur les lieux de son enfance, de tiroirs, de paravents… et surtout pas assez de cinéma. C’est quand même un monument, la grand-mère de la nouvelle vague. On peut sourire de la Patatutopie qui a certes généré quelques très belles images, mais quand on en arrive à mettre tout cela en rapport avec les triptyques flamands, c’était légèrement ‘too much’. À moins que la subtilité n’ait échappé à mon esprit lourd et masculin.

En marge de l’expo, il y a de très beaux paysages de Jean-Marie Bytebier, une étoile montante gantoise. Peut-être également un peu ‘too much’ ; je me serais contenté d’une salle : qui trop embrasse mal étreint. Par contre il y a un très beau film d’Aldo Guillaume Turin sur son travail. Reste qu’on n’est jamais déçu d’une visite au musée d’Ixelles car il y a les salles avec la fabuleuse collection permanente dans un nouvel accrochage. Rik Wouters, Ensor, De Smet… à se mettre à genoux

l’annonce du musée

L’exposition Patates et compagnie vous invite à plonger dans l’univers inventif et sensible de l’artiste Agnès Varda, lauréate de la Palme d’honneur au Festival de Cannes en 2015 pour son œuvre cinématographique. C’est dans la ville de son enfance qu’elle propose, pour la première fois en Belgique, un voyage visuel atypique au détour d’installations, de photos et vidéos. Son œuvre généreuse mêle avec humour souvenirs d’enfance et productions récentes pour un rendez-vous à mi-chemin entre imaginaire et réalité.
Agnès Varda présente…

Au quartier de mon enfance qui se prononce XL il y a un musée mais je ne pouvais imaginer quand j’avais de 7 à 8 ans et que je prenais le tram Porte Louise que je reviendrais un jour âgée de 87 à 88 ans pour exposer mes travaux d’artiste ! Et pas que.

Il y aura, montrés au Musée d’Ixelles, quelques documents venant de ma mère (française du Sud) qui fit découvrir à ses enfants les canards des étangs d’Ixelles, les légumes du marché Place Flagey et les peintres flamands anciens. J’aime passionnément leurs triptyques.

 

Moi, je célèbrerai la terre, la mer… et les étangs d’Ixelles.

La terre nous offre des pommes de terre… qui sont devenues thèmes de mon travail surtout quand, elles ont des formes de cœur. Elles ont vieilli, se sont ratatinées et pourtant poussent encore en germes et radicelles. Patatutopia célèbre leur résistance. C’est utopie de penser que, parmi les légumes et les fruits, elles sont modestes et pourtant les plus belles et les plus vivantes du monde. 

Plages belges de mon enfance, je célébrerai aussi la mer et l’horizon. De très jeunes hommes le regardent en rêvant. Le vent marin et tous les vents sont pleins de vie. Plus loin, une fillette pose devant une grande vache blanche qui nous regarde. Elle est encadrée par des volets vidéo, où des vaches vivent leur vie tranquille et parfois ruminent. 

C’est un triptyque. 

L’image mouvante, l’image fixe… cinéma et photographie, c’est une proximité créative.

À partir d’une photographie d’une chèvre morte, un enfant et un homme nu face à la mer, prise sur une plage en 1954, j’ai réalisé en 1982 un court métrage : Ulysse. Comment une image porte en elle des souvenirs et vieillit. En présentant le film à côté de la photographie d’origine, on explore l’imaginaire, la mémoire et le réel.

Dans un autre de mes films, Sans toit ni loi, il suffit de choisir une image, soit un 24ème de seconde. Elle devient une photographie qui résume peut-être le film. 

Le voisinage d’images fixes et d’images animées, images de terre, de vent et de plages, propose aux visiteurs de glisser d’une impression à une autre et de me rencontrer au hasard des poteaux et des patates, au cours d’une balade au pays plat de mon enfance et dans les sentiers de mon imagination. 

Comment oublier mes débuts au tricot avec un tricotin (qui m’a inspiré la Tricotine) et le trajet pour accompagner ma mère qui allait acheter ses légumes au marché de la place Saint-Jean au bord des étangs d’Ixelles ?

Agnès Varda, décembre 2015

 

Info pratiques

Musée d’Ixelles
rue Jean Van Volsem 71 B – 1050 Bruxelles
Tél. +32 (0)2 515 64 21/22
E-mail : e

Du mardi au dimanche, de 9h30 à 17h00.
8 €

Ik hou van de films van Agnes Varda (Cléo de 5 à 7, les plages d’Agnès…), maar de tentoonstelling in het Museum van Elsene heeft me niet helemaal overtuigd. Te veel emotie, tedere terugblikken op de plaatsen van haar jeugd, laden met herinneringen, ‘paravents’ … en vooral niet genoeg film ! Het is nog steeds een monument van de hedendaagse film, de grootmoeder van de Nouvelle Vague.

We kunnen wat pret beleven met haar ‘Patatutopie’ en het heeft zeker een aantal zeer mooie foto’s gegenereerd, maar om het in verband te brengen met de drieluiken van de Vlaamse Primitieven is wel een brug te ver. Tenzij de subtiliteit ervan volledig aan mijn grove mannelijke geest voorbijgegaan is.

In de marge is er een tentoonstelling van landschappen van Jean-Marie Bytebier, een image-2rijzende ster in het Gentse firmament. Misschien ook wel een beetje ‘te veel van het goede’. Ik zou mij tot één zaal beperkt hebben. Wel is er een uitstekende film van Aldo Guillaume Turin over het werk van Bytebier.

Blijft dat we nooit teleurgesteld zijn met een bezoek aan het museum van Elsene, want er zijn altijd de zalen met de fantastische permanente collectie, nu in een nieuwe ‘accrochage’. Rik Wouters, Ensor, De Smet … subliem !

De officiële mededeling

De tentoonstelling Patates & compagnie nodigt de toeschouwer uit zich onder te dompelen in het inventieve en gevoelige universum van Agnès Varda, laureate van de erepalm van Cannes in 2015 als bekroning van haar hele cinematografische oeuvre. Voor het eerst neemt ze ons hier in België, in de stad van haar kinderjaren, mee op een atypische reis langs installaties, video’s en foto’s. Haar genereuze werken vallen op door de humoristische vermenging van recente verwezenlijkingen en jeugdherinneringen. Van harte welkom op deze afspraak tussen verbeelding en werkelijkheid.

 

Agnès Varda stelt voor…

In de wijk van mijn kindertijd die in het Frans XL wordt uitgesproken, ligt een museum. Toen ik een jaar of acht oud was en aan de Louisapoort de tram nam, kon ik me onmogelijk voorstellen dat ik omstreeks mijn 88ste naar hier zou terugkeren om er mijn artistieke werk tentoon te stellen. En niet alleen maar dat! 

In het Museum van Elsene zullen ook een paar documenten te zien zijn van mijn moeder, een Française uit het zuiden. Ze liet haar kinderen kennismaken met de eenden op Vijvers van Elsene, de groentemarkt op het Flageyplein en de oude Vlaamse meesters. Ik houd ontzettend veel van hun drieluiken. 

 

Ik zal de aarde, de zee en… de vijvers van Elsene in de kijker zetten. 

De aarde schenkt ons de aardappel, die een van de thema’s in mijn werk is geworden, vooral als hij hartvormig is. Aardappelen verouderen, verschrompelen volledig, maar laten toch nog scheuten en wortels ontkiemen. In Patatutopia zing ik de lof van hun taaie weerstandsvermogen. Het is een utopie te denken dat ze slechts een bescheiden plaatsje verdienen onder de groenten en vruchten: voor mij behoren ze tot de mooiste en meest levende dingen ter wereld. 

De Belgische stranden waren bepalend voor mijn kindertijd, ik bezing dus ook de zee en de horizon. Een aantal jonge mannen bekijken de einder in dromen verzonken. De zeebries is synoniem met leven, net als de winden. Ze laten de lokken van een meisje opwaaien dat als verstild beeld op een foto staat. Maries foto in de wind wordt omlijst door twee videobeelden. Samen vormen ze een triptiek. Op de zijluiken worden elegante windturbines aangedreven door dezelfde wind die hen eeuwig laat draaien. 

Bewegende beelden, stille beelden… film en fotografie staan in een scheppende nabijheid tot elkaar. 

In 1954 nam ik op een strand een foto van een dode geit, een kind en een naakte man tegenover de zee. Op basis hiervan maakte ik in 1982 de kortfilm Ulysse (Odysseus). Ik onderzoek er hoe een beeld herinneringen met zich meedraagt en ouder wordt. Door de film te confronteren met de oorspronkelijke foto doe ik een poging om de verbeelding, de herinnering en de werkelijkheid te verkennen.

 

In Sans toit ni loi (Dak- en wetteloos), een andere film van mij, hoef je maar een beeld te kiezen, met andere woorden 1/24ste van een seconde… en het wordt een foto die de film wellicht samenvat. De nabijheid van vaste en bewegende beelden – beelden van aarde, wind en stranden – zorgt ervoor dat de bezoekers de ene na de andere indruk ondergaan en me tegenkomen tussen de paaltjes en de aardappelen, tijdens een wandeling op het vlakke land van mijn kindertijd en op de paden van mijn verbeelding. 

Hoe zou ik mijn eerste breiwerkjes met een breiklos kunnen vergeten, en het traject waarop ik mijn moeder vergezelde als ze groenten ging kopen op het Flageyplein naast de Vijvers van Elsene?

Agnès Varda, december 2015

 

Practisch

Museum van Elsene
Jean Van Volsemstraat 71 B – 1050 Brussel
E-mail : 
Dinsdag tot zondag • 09.30 > 17.00

Gesloten op maandag en feestdagen.
T. +32 (0)2 515 64 21/22

8 €