In de monumentale inkomsthal van het MSK-Gent is het grafisch werk van Frans Masereel te zien. Een kleinere zaal toont ook zijn meer intieme Mon Livre D’heures. 

Iedereen heeft wellicht zijn houtsneden al gezien, gewoonlijk als illustratie van thema’s als het pacifisme, sociale rechtvaardigheid, oorlog, uitbuiting, kapitalisme… Wat deze tentoonstelling wel uniek maakt is de timing. Toeval of niet, de rauwe houtsneden over de oorlog raken ons des te meer dat het exact dezelfde thema’s zijn als die van onze dagelijkse berichtgeving over Oekraïne: moord, verkrachting, vernieling, hulpeloosheid en vooral onschuld. 

Ik had recent Black Hole, een Graphic Novel van de hedendaagse grootmeester Charles Burns  doorgenomen en plots kwam ik tot het inzicht van de immense invloed die onze Gentse kunstenaar nog altijd heeft. Sommige tekeningen kan me zo naast elkaar plaatsen zonder te weten wat van wie is en dit niettegenstaande bijna een eeuw tijdsverschil. 

Vijftig jaar geleden, op 3 januari 1972, overleed de graficus Frans Masereel (1889-1972). Na een uitzonderlijke rouwceremonie in het Museum voor Schone Kunsten Gent vijf dagen later, werd zijn kist overgebracht naar Campo Santo in Sint-Amandsberg (Gent). Naar aanleiding van de 50ste verjaardag van zijn overlijden putten het MSK en Amsab-ISG uit hun collecties, voor een warme hommage aan Masereel en aan de vriendschappen in zijn rijk gevulde carrière.

Gentenaar in een internationaal netwerk 

Frans Masereel groeide op in de Franstalige burgerijklasse in Gent, maar zijn kunstenaarsleven leidde hij op het internationale toneel. Samen met zijn echtgenote Pauline Imhoff reisde hij graag en veel. Het koppel woonde onder andere in Parijs, Genève en Nice, en doorheen het reizen sloot Masereel hechte vriendschappen met schrijvers en kunstenaars als Henri Guilbeaux, Léon Bazalgette, Romain Rolland, Henry Van de Velde en Stefan Zweig.  

Sociaal engagement 

Masereels werk wordt gekenmerkt door een artistiek engagement, waarin maatschappelijke betrokkenheid, sociale rechtvaardigheid en individuele vrijheid primeren. Met zijn houtsneden ontpopte hij zich in het begin van zijn carrière tot de belangrijkste illustrator van verschillende pacifistische publicaties, zoals Les Tablettes, La Feuille en Clarté. Rond dezelfde tijd initieerde hij het medium van de beeldroman in woordeloze boeken als Mon Livre d’heures en La Ville , waarmee hij tot vandaag een internationale renommée geniet. Daarnaast bouwde hij tijdens de ruim vijftig jaar die volgden een indrukwekkend oeuvre van zelfstandige houtsneden uit met een geheel eigen en nog steeds erg geliefde beeldtaal.  

Onder het nazistisch regime werden zijn publicaties verboden in Duitsland en in juni 1940 vluchtte hij naar het zuiden van Frankrijk. In 1972 overleed hij op 82-jarige leeftijd in Avignon. Na een leven vol reizen, was het zijn laatste wens om begraven te worden in Gent. 

MSK schrijft:: Frans Masereel in woord en beeld

In de collectiepresentatie brengt het MSK een ruime selectie uit de verzameling van meer dan 700 werken van de kunstenaar. Niet alleen wordt voor het eerst de volledige reeks pen- en penseeltekeningen voor het boek Mon Livre d’heures uit ca. 1918 getoond. De uitgebreide hommage belicht de totaliteit van Masereels oeuvre, vanaf de vroege jaren 1920 in iconische houtsneden als De kus, over zelden getoonde schetsboeken uit de jaren 1937-1940, tot het late, door een bijzondere fantastiek omgeven grafische werk.

Di tot vr
9.30 uur tot 17.30 uur
(tijdens de schoolvakanties: 10 uur tot 18 uur)

L’œuvre graphique de Frans Masereel est exposée dans le hall monumental du MSK-Gent. Une salle annexe présente  son œuvre plus intimiste ‘Mon Livre d’heures’.

Chacun de nous a probablement déjà été confronté à ses gravures sur bois. Généralement en illustration de thèmes tels que le pacifisme, la justice sociale, la guerre, l’exploitation, le capitalisme… 

Ce qui rend cette exposition plus intéressante , c’est son timing. Coïncidence ou pas, ces gravures brutes sur la guerre nous touchent d’autant plus qu’elles reprennent exactement les mêmes thèmes que ceux qu’on voit  dans les reportages quotidiens sur l’Ukraine : meurtres, viols, destructions, impuissance de la population et surtout l’innocence.

J’avais récemment parcouru Black Hole, un roman graphique du grand maître contemporain Charles Burns. Soudain j’ai compris l’immense influence que notre artiste gantois a encore dans ce domaine. On peut placer les dessins des deux artistes côte à côte sans savoir qui a produit quoi , et cela malgré presque un siècle de décalage.

Le Musée écrit: Le 3 janvier 1972, le graveur sur bois Frans Masereel rendait son dernier soupir. C’était il y a cinquante ans. À l’issue d’une cérémonie funèbre exceptionnelle au Musée des Beaux-Arts de Gand, son cercueil était transporté au cimetière du Campo Santo à Sint-Amandsberg (Gand). À l’occasion de ce 50e anniversaire du décès, le MSK et l’Amsab-ISG rendent un chaleureux hommage à Masereel et aux amitiés qu’il a entretenues au cours de sa carrière bien remplie. Pour ce faire, les deux institutions puisent dans leur propre collection, en se concentrant chacune sur un aspect différent de la vie et de l’œuvre de Masereel.

Un Gantois doté d’un réseau international de relations
Frans Masereel a grandi au sein de la bourgeoisie gantoise francophone, mais c’est sur la scène internationale qu’il a mené sa carrière d’artiste. Il aimait les voyages et en a fait de nombreux. Il a notamment vécu à Paris, à Genève et à Nice, et au fil de ses voyages, Masereel a noué de solides amitiés avec des écrivains et des artistes comme Henri Guilbeaux, Léon Bazalgette, Romain Rolland, Henry Van de Velde et Stefan Zweig.   

Engagement social
L’œuvre de Masereel se caractérise par un engagement artistique dans lequel priment l’engagement social, la justice sociale et la liberté individuelle. Au début de sa carrière, ses gravures sur bois ont fait de lui le principal illustrateur de plusieurs publications pacifistes comme Les Tablettes, La Feuille et Clarté. À la même époque, il a été le premier à utiliser le média du roman graphique dans des livres sans paroles comme Mon Livre d’heures et La Ville, qui lui ont valu une renommée internationale jusqu’à ce jour. Pendant les cinquante années qui ont suivi, il a par ailleurs réalisé un ensemble impressionnant de gravures sur bois autonomes, dans un langage graphique tout à fait personnel et toujours très apprécié aujourd’hui.  

Sous le régime nazi, ses publications ont été interdites en Allemagne. Il a fait des pamphlets antinazis, avant de fuir en juin 1940 dans le sud de la France. Il est décédé en 1972 à Avignon, à l’âge de 82 ans. Après une vie pleine de voyages, sa dernière volonté a été d’être enterré à Gand. 

Mar. au ven.
de 9h30 à 17h30
(pendant les vacances scolaires: de 10h à 18h)