Le commentaire de Quovadisart

Il est difficile de dire du mal de ceux qu’on aime, et j’adore la Villa Empain et ce que la Fondation Boghossian à l’habitude de montrer…mais ceci est loin d’être du niveau auquel on a été habitués.Plus d’une centaine d’intervenants se lâchant sur le thème de la chaise et du livre donne un résultat prévisible : une redondance indescriptible ‘ d’interprétations ‘ de la chaise ( empilés, trafiqués, détournés…) et du livre ( découpé, ‘ broodthaerdisé’, brulé, re-décoré …) à en avoir le tournis. Une quinzaine d’oeuvres d’artistes ( e.a. Lizène, Kertesz, Bob Verschueren, Uelsmann ) dignes de ce nom, et le pour reste une répétition du thème par une flopée de designers de tout bord, de ‘ je-voudrais-bien-mais-n’y-arrive-pas’, de néo-kitch, de petits maitres de la médiocre esthétique. Le tout est aussi subtil que mon commentaire.

Quelque part une ‘oeuvre’ qui détournait le tabouret de Duchamp…je me suis écrié: reviens Marcel, ils n’ont rien compris.Dada_Marcel_Duchamp

Le communiqué de la Villa Empain

Le livre exprime depuis deux millénaires un ensemble de valeurs et de représentations du monde.
Au Ier siècle après J.-C., l’apparition du codex constitua à Rome une véritable révolution, rendant progressivement l’usage du rouleau obsolète.
« L’univers est un immense livre », affirmait le philosophe mystique Ibn Arabi au XIIe siècle.
En Occident, c’est également durant le XIIe siècle que l’on commença à diviser les livres en chapitres selon une succession logique et un plan d’ensemble. Mais au-delà de son contenu, de ses textes et images, le livre présente une matérialité, une forme qui lui est propre. C’est sans doute et avant tout grâce à sa forme matérielle que son succès durable s’explique.
Le livre est né du pli, ce qui permet de le tenir debout, de l’ouvrir et de le fermer. Le pli divise les espaces sans les séparer, à la fois distincts et solidaires, face à face, recto et verso, extérieurs et intérieurs, unis dans un même volume. Autrement dit, le livre permet de penser le continu dans la discontinuité et le discontinu dans la continuité. Avec l’irruption généralisée de l’électronique, depuis que l’écran fait concurrence au règne du papier et malgré toutes les craintes exprimées, le livre, cet objet sensible, résiste.
Objet de culture par excellence, le livre induit dans notre pensée et notre comportement un rapport singulier au temps, au corps, à la vérité et au monde qu’il contient et révèle. Il s’oppose ainsi à l’ordinateur qui diffuse sans commencement ni fin des vérités multiples, provisoires et constamment inachevées. Son corps organique, fait de peau et de papier, de colle, d’encre et de fils, induit un rapport physique, intime, que nul objet électronique ne pourra jamais offrir. « Dévorer un livre » n’est pas seulement une métaphore et le vocabulaire du livre révèle souvent sa parenté avec le corps humain, évoquant la tête, la peau, le dos, les nerfs, …
Il n’est pas étonnant, dès lors, que de très nombreux artistes se soient passionnés pour le livre et sa matérialité, le transformant, le manipulant, le détournant au fil de leurs inspirations.

Face au livre et avec lui : la chaise.
La chaise renvoie également à des pratiques symboliques depuis que l’humanité s’est sédentarisée. Historiquement reliée au pouvoir, la chaise se fait trône depuis l’Antiquité. Cette hiérarchie matérielle et symbolique se retrouve dans la vie civile et domestique où fauteuils, chaises, bancs et tabourets situent le rang de leurs utilisateurs. Comme pour le livre, les expressions ne manquent pas, qui soulignent le rapport intime qu’entretient la chaise avec le corps humain et le contexte culturel dans lequel elle s’inscrit.
Tous deux constituent des objets essentiels de médiation entre les hommes. Dans l’esprit de la Fondation Boghossian, on parlerait volontiers d’objets de dialogue !
En proposant cette exposition qui réunit près de 200 livres et chaises créés par des artistes issus de différentes cultures, c’est à ces réflexions et significations symboliques que le public est invité à réagir.
Mais comment exposer des livres qui ne peuvent être lus et des chaises qui ne peuvent être utilisées ? « La chaise est toujours assise », déclarait le poète surréaliste Achille Chavée…
Dès lors, le public est invité à un parcours interactif où il pourra lire et se reposer au fil de sa visite.

Tantôt graves et émouvants, tantôt drôles et inattendus, les objets-oeuvres d’art rassemblés à cette occasion à la Villa Empain constituent un ensemble étonnant. Ici, entre deux chaises, il y a toujours un livre, un lien, un émerveillement, une invitation au dialogue.

La plupart des objets présentés dans le cadre de cette exposition proviennent d’une collection privée belge, collection qui en elle-même constitue un véritable corps vivant, un univers en mouvement où règne l’imagination la plus libre et la plus diversifiée.

lire également : le soir

Informations Pratiques:

L’exposition est accessible tous les jours, sauf le lundi, de 10h à 18h30.

Fondation Boghossian – Villa Empain

Centre d’art et de dialogue entre les cultures d’Orient et d’Occident
Avenue Franklin Roosevelt, 67 B – 1050 Bruxelles
info@boghossianfoundation.be
www.fondationboghossian.com
Tel: +32 (0)2 627 52 30

10€

 

Het persoonlijk commentaar van Quovadisart

Moeilijk een negatief advies te geven over een tentoonstelling op een plek die ik doorgaans boordevol enthousiasme ga bezoeken en waar het niveau doorgaans heef hoog is.

Maar hier….meer dan honderd deelnemers ( ik verzwijg bewust het woord kunstenaars ; lijst) die hun – doorgaans povere- verbeelding loslaten op het thema van de stoel en het boek. Het resultaat is totaal voorspelbaar : een eindeloze herhaling van variaties op stoelen waar men alles kan doen behalve zitten uiteraard , en honderden boeken in alle staten: verbrand, uitgesneden, vervormd, gekleurd….

Een vijftiental artiesten die naam waardig ) ik denk aan Lizène, Kertesz, Bob Verschueren, Uelsmann) lopen verloren in een menigte pseudo ( of echte ) designers, néo-kitch, ‘ ik-wil-wel-maar-kan-niet’, bedienden aan het loket van de universele esthetiserde middelmatigheid… Het geheel is al even subtiel als dit commentaar.Dada_Marcel_Duchamp

Ergens in een hoekje een flauwe bewerking van een Duchamp ( niet het originele dus) et ik schreeuwde het uit : Marcel, kom terug, ze hebben er niets van begrepen

De mededeling van het museum

Al zo’n tweeduizend jaar belichaamt het boek een reeks waarden en voorstellingen van de wereld. Toen in de 1e eeuw n.C. in Rome de codex verscheen, was dat meteen een ware revolutie. Vanaf dan zou de boekrol geleidelijk aan in onbruik raken.

“De wereld is één groot boek”, zei de mystieke filosoof Ibn Arabi in de 12e eeuw. In diezelfde 12e eeuw begon men in het Westen boeken in te delen in hoofdstukken, volgens een logische volgorde. Los van de inhoud, de teksten en de beelden is een boek ook een stoffelijk object, met een heel eigen vorm. Wellicht is zijn succes door de tijden heen vooral te danken aan zijn materiële vorm. Het boek is ontstaan uit het vouw-principe, waardoor het recht kan staan en vlot geopend en gesloten kan worden. De vouw deelt het boek op in stukken, maar zonder dat die stukken van elkaar zijn gescheiden: er is sprake van zowel onderscheid als samenhang, recto en verso, binnenkant en buitenkant, pagina’s die elkaar aankijken, verenigd in hetzelfde boek. Anders gezegd, een boek zorgt voor continuïteit in de onderbreking en onderbreking in de continuïteit.

Hoewel de elektronica nu alomtegenwoordig is en het beeldscherm de grote concurrent van de papieren drager is geworden, blijft het boek tegen alle verwachtingen in dapper weerstand bieden. Een boek is dan ook iets bijzonders. Het is het cultuurobject bij uitstek en prikkelt ook de tastzin. In onze gedachten en in ons gedrag creëert een boek een heel bijzondere band met de tijd, het lichaam, de waarheid en de heel aparte wereld die erin vervat zit. Daarin verschilt een boek meteen ook van een computer, die ons een eindeloze stroom van tijdelijke en dus altijd onvoltooide waarheden voorschotelt. Het boekenlichaam, bestaande uit een kaft, papier, lijm, inkt en naaigaren, zorgt voor een fysieke, intieme band die geen enkel elektronisch object kan creëren. “Een boek verslinden” is dan ook een heel treffende metafoor. Er bestaan trouwens tal van uitdrukkingen waarin het woord ‘boek’ voorkomt. Geen wonder dus dat in de loop der tijd tal van kunstenaars geboeid zijn geraakt door boeken en hun fysieke voorkomen. Naargelang hun inspiratie hebben ze de vorm ervan naar hun hand gezet.

Het boek in samenspel met de stoel

Ook de stoel staat bol van de symboliek, sinds de mens een sedentair leven is gaan leiden. Historisch gezien roept de stoel het idee van gezag op, en wel sinds hij in de oudheid is uitgegroeid tot een troon. Die materiële en symbolische hiërarchie vind je ook terug in het openbare en huiselijke leven, waar fauteuils, stoelen, banken en taboeretten de rang van hun gebruikers aanduiden. Net als bij boeken is er ook hier geen gebrek aan uitdrukkingen, met name over de nauwe band tussen stoel, menselijk lichaam en culturele context. Zowel de stoel als het boek speelt een belangrijke rol bij menselijke contacten, of, zoals men dat bij de Boghossian Stichting graag zegt, in de dialoog tussen mensen. Deze tentoonstelling omvat zo’n tweehonderd boeken en stoelen ontworpen door kunstenaars uit verschillende culturen. Ze wil de bezoeker doen nadenken over de symbolische lading van die objecten. Maar kun je eigenlijk wel boeken tentoonstellen die de bezoeker niet kan lezen, of stoelen waarop hij niet even kan gaan zitten? “Een stoel is altijd bezeten”, zei de surrealistische dichter Achille Chavée… Vandaar dat de bezoeker hier wordt uitgenodigd tot een interactieve verkenning, waarbij hij zowel kan lezen als even verpozen.

De in de Villa Empain tentoongestelde objecten-kunstwerken zijn nu eens ernstig en ontroerend, dan weer grappig en verrassend. Samen vormen ze een ongemeen boeiend geheel. Tussen twee stoelen heb je hier altijd een boek, een link, verwondering, een uitnodiging tot dialoog.

Practisch

De tentoonstelling kan elke dag worden bezocht van 10 tot 18.30 uur, behalve op maandag.
Boghossian Stichting – Villa Empain   Centrum voor kunst en dialoog tussen de oosterse en westerse cultuur

Franklin Rooseveltlaan 67   B-1050 Brussel
info@boghossianfoundation.be
www.fondationboghossian.com
Tel.: +32 (0)2 627 52 30

10 €